Valentijnsdag – liefde geeft vleugels

Waar komt Valentijnsdag toch vandaan? Verschillende verhalen doen de ronde. In de derde eeuw na Christus waren er verschillende scenario’s van mannen die Valentinus heetten die de marteldood stierven en later heilig werden verklaard. Het meest aannemelijke verhaal is dat van bisschop Valentinus, die een heidense Romeinse soldaat met een christelijk meisje trouwde. Ondanks dat het in die dagen verboden was vond Valentinus de liefde belangrijker dan de wet. De Romeinse keizer Claudius liet hierop Valentinus onthoofden, op 14 februari. Voordat zijn hoofd eraf ging, zag Valentinus nog kans een briefje te smokkelen naar de blinde dochter van de cipier die, toen ze het in handen kreeg, op slag weer kon zien en de tekst lezen ‘Van je Valentijn’.

De eerste historische vermelding van Valentijnsdag is afkomstig van de schrijver Geoffrey Chaucer. In de 1382 schreef hij in een gedicht ter gelegenheid van de onderhandelingen over het huwelijk van koning Richard II van Engeland en Anna van Bohemen: ‘Want dit was op Sint Valentijns dag, als elke vogel daar zijn maatje komt kiezen’. In de eeuwen daarna groeit Valentijnsdag verder uit als de dag van de liefde. In de preutse Victoriaanse tijd nam het sturen van kaarten in Groot-Brittannië een grote vlucht toen de post goedkoper werd. Met vurige liefde betuigen hadden de stijve Britten moeite, een anoniem geschreven kaartje lag meer in hun aard. Rond 1840 waaide de Europese traditie over op de VS, waar Engelse emigranten Valentijnsdag in Amerika introduceerden en het binnen no time opgepikt werd door de commercie. In Nederland kreeg Valentijnsdag pas begin jaren negentig voet aan de grond, nadat de welvaart flink toegenomen was. Aanvankelijk brachten kaarten, rozen of andere kleine liefdesuitingen van een onbekende bewonderaar onverwachte romantiek. Tegenwoordig verwennen niet alleen geliefden, maar ook vrienden en schoolkinderen elkaar met presentjes.

Al eeuwen verleidt de liefde kunstenaars tot het maken van romantische, intieme taferelen: onschuldig, vertederend, ondeugend, sensueel of erotisch. Zo vertaalt de genreschilder David Bles in de 19e eeuw zijn gevoel voor romantiek in ‘Op vrijersvoeten’. Bles’ schilderijen vertellen altijd een verhaal waarin iedereen zich kan verplaatsen en waar vaak een element van spanning in zit. Wat is er hier net gebeurd, of wat er staat er te gebeuren? De toeschouwer raadt het vast! Een halve eeuw later vertelt ook Ludovic Alleaume een verhaal dat een oproep doet aan de verbeelding van de kijker. Gaat hij haar vragen of niet? En hoezo ‘Geheime liefde’ van de 20e-eeuwse chroniqueur Harm Kamerlingh Onnes? Soms worden door de kunstenaar, los van de voorstelling, zinnenprikkelende kwaliteiten aan schildersmaterialen toegedicht: kleuren en penseelbewegingen om verliefd op te worden of verliefdheid uit te drukken, zoals Will Leeuwens dat deed dit in zijn schilderij ‘Rood’.