Jan Hendrik Weissenbruchkunstenaar • kunstschilder • aquarellist • tekenaarDen Haag 1824-1903

Jan Hendrik Weissenbruch werd in 1824 geboren in Den Haag. Zijn familie, die schilders, een lithograaf en graveurs telde, werd beschouwd als kunstzinnig. Ook zijn vader schilderde in zijn vrije tijd en verzamelde op kleine schaal schilderijen, van onder anderen Andreas Schelfhout en Bart van Hove. Daarom lijkt het waarschijnlijk dat Weissenbruch, die al jong artistiek talent toonde, leertijd doorbracht op het atelier van Van Hove. In de jaren daarna was de natuur dichtbij Den Haag zijn werkterrein. Met name het Dekkersduin was in de jaren 50 een van zijn meest geliefde plekjes om te tekenen en aquarelleren. Daarna trok hij de polder in, naar het gebied rond Boskoop en Gouda.

Bekend zijn de uitspraken die Weissenbruch deed over wat hij belangrijk vond in de natuur. Licht en lucht waren voor hem het meest bepalend voor een schilderij. Ze waren al vroeg zijn leidraad voor het verbeelden van sfeer en ruimte in een landschap en hij hield zich tijdens zijn hele schildersleven met dit thema bezig. ‘Schilders kunnen nooit genoeg naar de lucht kijken’, zei hij eens. Ook trok hij er bij alle soorten weer op uit. ‘Als het stormt en regent, als het dondert en bliksemt ben ik in mijn element. De natuur moet men in werking zien.’ (…) ‘Als de buien bedaren, met houtskool of zwartkrijt een krabbel gemaakt om vast te houden wat je ziet. Bij het uitwerken komen toon en kleur vanzelf in herinnering.’ In augsutus 1875 ontdekte hij het ongerepte plassengebied rond Nieuwkoop en Noorden. Het landschap maakte grote indruk op hem. Hij zou er daarna veel naartoe trekken, mede omdat hij er de ruimte en directheid van de natuur terugvond nu zijn geliefde plekjes bij Den Haag in rap tempo veranderden in nieuwbouwwijken.

Net als Anton Mauve begon hij in de loop van zijn carrière steeds vrijer en losser te schilderen, daarmee de essentie van het landschap nog meer treffend dan in een uitgewerkt schilderij. Dit komt ook goed tot uiting in zijn aquarellen. De waterverftechniek was voor Weissenbruch bij uitstek het medium om de stevige Hollandse wolkenluchten of de atmosferische schakeringen in waterrijk en dampig landschap weer te geven. Hij oogstte er in binnen- en buitenland veel succes mee. Pas laat in zijn leven, in 1900, maakte hij een tocht naar het Franse Barbizon. Mogelijk als een soort eerbetoon aan de schilders met wie de nieuwe uitbeelding van de natuur was begonnen. Drie jaar later overleed hij.