Een man een man, een woord een woord

‘Ondernemen is het mooiste wat er is’ zei Mijndert Pon regelmatig. Als er één de zon in het water kon zien schijnen en tegelijkertijd in de altijd korte onderhandelingen tough en fair tegelijk was, dan was hij het wel. Mijndert, verwoed zeilliefhebber, kreeg in de jaren 80 bij ons enige werken van Mesdag aangeboden. Zijn reactie op het aanbod – behalve de laatste keer – was dan altijd: ’Ik koop ’m .. níet!’. Hij sprak die woorden dan uit met een zware, welluidende stem alsof hij een gewichtige transactie beklonk. Ik moest er elke keer weer om lachen, hij was zo eigenzinnig in zijn keuzes. Hij ging vaak niet op onze aanbevelingen in, maar koos liever zelf uit de collectie. Daarbij kocht hij niet wat men waardevast achtte, noch werk van kunstenaars met een grote reputatie. Hij verzamelde puur vanuit zijn hart. Kocht graag een stuk waar hij de humor van inzag, van Willy Sluiter of van Piet van der Hem. Schilderijen van de jacht, de watersport, of een speciale voorstelling: de ‘Markelose’ boerenfamilie van Martin Monnickendam bijvoorbeeld, met een half opengesneden en uitgespreid varken, te drogen gelegd op een ladder, zoals je dat wel ziet op 17e-eeuwse stukken. ‘Ja, een varken doet het beter dan wij mensen: het leert nog na zijn dood!’

‘Ja, een varken doet het beter dan wij mensen: het leert nog na zijn dood!’ (leert slaat op de ladder: een ‘leer’)

Vanaf de jaren 90 was Mijndert veel in Argentinië waar hij stukken land kocht. Hij ging in de veeteelt, de fruitbouw en de wijn. In Mendoza, aan de voet van het Andesgebergte, verrees Bodega’s Salentein, een groot wijnbedrijf, dat wij in 2010 bezochten. We zagen Mijndert met stok en strohoed rondscharrelen over het pleintje van zijn wijnresort en met toeristen een ontspannen praatje maken. Het wijnresort herbergt, behalve de Bodega’s Salentein, ook een cultureel centrum dat over de geschiedenis van de wijnbouw vertelt en een collectie Argentijnse en Nederlandse kunst uit de 19e en de 20e eeuw herbergt, die zo de culturen van de landen met elkaar verbindt. We bezochten de wijngaarden en landerijen in de omgeving. Mijndert had verschillende Argentijnse kunstenaars te vriend die hij steunde. Van hen kocht hij schilderijen voor het cultureel centrum in Mendoza en Huis de Salentein in Nijkerk, het naastgelegen restaurant en de oranjerie. Daar zijn de wanden nog steeds gedecoreerd met milongas van Kaplan, zeeën van Boccaccio en Argentijnse karikaturen en, in het Huis, veel kunst uit de Haagse School. Als we naar restaurant Salentein gaan, ervaren wij dit altijd weer als thuiskomen. Mijndert kon er niet goed tegen dat veel van zijn privéschilderijen in de opslag stonden. Zoals auto’s ‘de weg op moesten’ wilde hij schilderijen aan de wanden zien en niet in een depot. Ik deed hem de suggestie aan de hand dat hij kon verzamelen als een postzegel- of muntenverzamelaar, waarbij zijn verzameling dus deels in een opslag belandde. Maar hij kon zich hier niet in vinden. In 2013 kwamen wij met een idee, een veiling alleen voor zijn vrienden en relaties. ‘Als het koopjes worden gun je dat je vrienden’ zei ik. ‘Als ze hard tegen elkaar opbieden gun je ze dat ook en het goede doel nog meer’. Hij genoot enorm van de kijkdag in de oranjerie van Huis de Salentein, hoe alles hing, en nog meer van de veiling, een leuke middag met veilingmeester Benthe Tupker van Christie’s die de kavels afhamerde.

Op 17 juli 2014, uitgerekend op de dag dat de MH17 werd neergehaald in Oekraïne, werd ik gebeld. Wij waren op vakantie in Italië. Mijndert was plots op 82-jarige leeftijd overleden. Natuurlijk keerden we gelijk terug voor de herinneringsbijeenkomst. Vlak voor ons vertrek werd ik gebeld door NRC. Ze wisten van onze relatie. In het licht van Mijnderts aversie voor elke vorm van persoonlijke publiciteit was ik op mijn hoede en gaf slechts vanuit ‘zijn liefhebberij voor kunst’ een gesprek af. Op weg naar het vliegveld kreeg ik de tekst doorgemaild. Tot mijn verbazing bleek de helft onjuist en erbij verzonnen. Gelukkig werd het snel hersteld.

Mijndert was in vele opzichten sterk intuïtief. Eenvoud en wijsheid ‘Platte poten op de grond’ en vooral geen hoogdravend gedoe. Memo’s op een half A4tje. En niet te gecompliceerd, zoals hij mij wel vond. ‘Te veel perfectie duurt te lang Frank’. Zijn kijk op de wereld, zijn handel en wandel, was eigenlijk heel bescheiden: beschouwingen die voor alle mensen opgaan en die je ook wel eens op tegeltjes ziet… Over tegeltjeswijsheid gesproken. Mijndert schreef er zelf één. Over ‘de perfectionist’. Dit tegeltje met rijm hangt altijd bij ons op het herentoilet en toen het opeens ontvreemd was kwam er een reactie uit Nijkerk, een ontwapenende lach: ‘Mijn tegeltje is het dus wáárd om gestolen te worden!’

Vanaf 2015 volgden er jaren van afbouw van ‘de pool’, zoals we de Collecties II en III CV met de gezamenlijke kunstwerken van Mijndert en S&B noemden. Niets dan lof over de relatie met de medewerkers van Salentein, Carolien van der Hilst in het bijzonder en ook controller, later directeur Wulphert Lustig. Hij gaf in 2018 een recommandatie die leidde tot een heel bijzonder contact. Een mij slechts van naam bekend Amerikaanse verzamelaar van de Haagse School kwam zo op ons pad. Er volgde een onverwacht en speels telefoongesprek waarin ik deze man minutenlang ‘aanzag’ voor een goede oude bekende, de nu 100-jarige klant uit Pennsylvania, die een bezoek aan zijn Nederlandse familie in Otterlo altijd combineerde met onze kunsthandel. Uit deze ontmoeting, met eerst een schaakpartijtje, koffie, rondkijken, praten en daarna ook nog kopen, ontstond meteen een bijzondere relatie. Een die wel een beetje lijkt op die we met Mijndert Pon hadden: fair en voortvarend vanuit het plezier van het koopmanschap in kunst. Met mijn vaders credo als uitgangspunt: een man een man, een woord een woord. In deze catalogus staan Mijnderts aankopen die nu weer bij ons te koop zijn. Met de Haagse School centraal. Bijna alle erfstukken van vader Ben Pon sr. en de Argentijnse werken blijven in de familie. Toen we het allemaal in Ede binnenkregen kwamen voor ons de herinneringen weer boven.