Zoek op kunstenaar
Sluit

IJsmeesters

< terug naar catalogus

’t is ’t zoetste tijd-verdrijf, een lustigh omme-reisje,
Met schaetsen op het ys te gieren gints en weer;
Maar even-wel ick houw dat liever ’t grage Meysje
Voor ’t struyck’len op de Zaen, yets anders deed veel meer.

Gezamenlijke ijspret

IJspret was in ons land van oorsprong voor iedereen. Zodra de vorst inzette stonden mannen en vrouwen van alle rangen en standen gebroederlijk op de ijzers. In de loop van de 17e eeuw, met het opkomende standsbesef in de Republiek, werd het schaatsen meer en meer een vermaak van het ‘gewone’ volk, al bleef men de ijspret gezamenlijk beleven. De hogere standen begaven zich vaak te voet of gezeten in een kunstig beschilderde duw- of bakslede of arrenslede op het ijs.

Nicolaas Roosenboom | Schaatsers op een bevroren rivier met een stad in de verte, olieverf op paneel, 36,1 x 50,0 cm, gesigneerd r.o.

Nicolaas Roosenboom

schilderij • te koop

Schaatsers op een bevroren rivier met een stad in de verte

Charles Leickert | Opkomende storm, olieverf op doek, 41,5 x 62,2 cm, gesigneerd r.o. en gedateerd '65

Charles Leickert

schilderij • voorheen te koop

Opkomende storm

Jacob Jan Coenraad Spohler | Winterlandschap met schaatsers op een rivier, olieverf op paneel, 21,5 x 27,1 cm, gesigneerd l.o.

Jacob Jan Coenraad Spohler

schilderij • te koop

Winterlandschap met schaatsers op een rivier

Johann Jungblut | Landvolk op een bevroren rivier, olieverf op doek, 80,3 x 115,1 cm, gesigneerd r.o. en zonder lijst

Johann Jungblut

schilderij • voorheen te koop

Landvolk op een bevroren rivier

Charles Leickert | IJsgezicht met schaatsers bij een stad, olieverf op paneel, 11,7 x 17,3 cm, gesigneerd l.o. met initialen

Charles Leickert

schilderij • voorheen te koop

IJsgezicht met schaatsers bij een stad

Hoe populair het schaatsen was kan men opmaken uit de grote hoeveelheid gravures met ijspret als onderwerp die uit de 15e, 16e en 17e eeuw bewaard zijn gebleven. De moraliserende (volks)literatuur van de 16e en 17e eeuw koppelde vermaningen en aansporingen tot bedachtzaam handelen aan voorvallen op het ijs, waarin uitdrukkingen als ‘zich op glad ijs wagen’, ‘niet over één nacht ijs gaan’ en ‘goed beslagen ten ijs komen’ hun oorsprong vinden.

Minnekozen

Naast vertier bood het schaatsen ook gelegenheid tot minnekozen, en zeker de betere standen konden zich op het ijs vrijheden permitteren die elders niet getolereerd werden. Zo konden verliefden ongestoord hand in hand een rondje zwieren en konden jonge mannen de meisjes helpen met het aantrekken van hun schaatsen of ze opvangen als ze uitgleden. Onder het volk werden op het ijs soms stevige amoureuze toenaderingen gedaan.

‘t is ’t zoetste tijd-verdrijf, een lustigh omme-reisje,

Met schaetsen op het ys te gieren gints en weer;

Maar even-wel ick houw dat liever ’t grage Meysje

Voor ’t struyck’len op de Zaen, yets anders deed veel meer.’

luidt het onderschrift bij een prent in een 17e-eeuws liedboekje. Wanneer de wegen in de winter onbegaanbaar werden gebruikte men het ijs ook voor het vervoer van grote en kleine vrachten, zowel met de paardenslee als met kleinere duwsleden.

Duitse School (naar Wilhelm von Kaulbach) | Goethe als schaatsenrijder op de Main bij Frankfurt, olieverf op doek, 63,8 x 46,0 cm, te dateren ca. 1870

Duitse School (naar Wilhelm von Kaulbach)

schilderij • voorheen te koop

Goethe als schaatsenrijder op de Main bij Frankfurt

Van plezier naar sport

In de 19e eeuw, toen de gedachte zich ontwikkelde dat beweging voor lichaam en geest heilzaam was, werd het schaatsen van vermaak tot sport. Er ontstonden tal van lokale ijsclubs, die regionale wedstrijden in hardrijden en schoonrijden organiseerden. In 1882 werd de Nederlandse Schaatsenrijders Bond (KNSB) opgericht, zodat men zich ook nationaal en internationaal met elkaar kon meten. In deze eeuw ontwikkelde het ijsgezicht zich daarom tot een populair en veel beoefend genre. Zowel tijdens de romantiek als in het impressionisme waagden vele landschapschilders zich aan het ijsgezicht. De uitgestrekte rivieren met molens of andere bebouwing leenden zich het meest voor het vastleggen van schaatsvertier, maar schaatsers werden ook opgenomen op de bevroren grachten van stadsgezichten en op schilderijen met plassen en bosvijvers.

Louis Stutterheim | Kinderen schaatsend op een vaart bij Nieuwkoop, olieverf op doek, 50,5 x 70,7 cm, gesigneerd r.o. en gedateerd 1924

Louis Stutterheim

schilderij • voorheen te koop

Kinderen schaatsend op een vaart bij Nieuwkoop

Albert Roelofs | Dans op het ijs, olieverf op doek, 39,8 x 60,3 cm, te dateren 1899

Albert Roelofs

schilderij • voorheen te koop

Dans op het ijs

Johan Hendrik van Mastenbroek | IJsvreugde op Holland's vaarten, olieverf op doek, 47,2 x 71,2 cm, gesigneerd r.o. en gedateerd 1933

Johan Hendrik van Mastenbroek

schilderij • te koop

IJsvreugde op Holland's vaarten

Johannes Gerardus Heijberg | Bij de koek-en-zopietent op het ijs, olieverf op doek, 35,0 x 48,4 cm, gesigneerd r.o.

Johannes Gerardus Heijberg

schilderij • te koop

Bij de koek-en-zopietent op het ijs