Terrassen – parade der passanten

Terrassen zijn er nog niet zo lang. Tot halverwege de negentiende eeuw was op straat drinken ‘weggelegd’ voor zwervers. In Parijs, waar de westerse wereld in die tijd werd uitgevonden, werden bij uitzondering wel eens wat stoelen buiten het café gezet. Maar pas rond 1860, toen de eerste boulevards van Haussmann waren aangelegd, breidden cafés zich uit naar die brede straten – een prachtig decor voor een pronkerig, publiek leven. Al snel waaide de trend over naar Nederland. Sociëteit De Witte aan het Plein in Den Haag mocht in 1863 met toestemming van de gemeente een paar stoelen en tafels plaatsen. Jaren van lobbyen waren hier aan vooraf gegaan; de gemeente vreesde dat het terras een obstakel zou vormen voor ‘fatsoenlijke vrouwen’, die het Plein overstaken. Andere cafés aan het Plein volgden en steeds meer (bemiddelde) dames trokken de stoute schoenen aan en namen op de terrassen plaats.

Vanaf de jaren zeventig kwam de onstuimige groei van het terrasleven op gang. Tot die tijd streefde de stad een praktische functie na; bedrijven, instellingen en grote winkelcentra waren van belang en alles moest goed met de auto bereikbaar zijn. Jan Oosterman schreef in 1993 over de opkomst van het terras in zijn proefschrift De parade der passanten?. In deze titel ligt al voor een deel het antwoord op de vraag besloten waarom terrassen niet meer weg te denken zijn uit een samenleving met steeds meer vrije tijd en zelfs een levensbehoefte voor velen zijn geworden. ‘Het leven is een schouwspel, en op het terras heeft men de beste zitplaatsen’, zei Oosterman. Het terras vormt een veilige plek tussen de private ruimte van een café of restaurant en de openbare ruimte op straat. Binnen heersen conventies, buiten is het terras een semipublieke ruimte, waar men onderdeel is van een vluchtige groep. Liep men tot in de jaren 60 via de onopvallende zij-ingang van het café naar binnen om een bittertje of biertje te bestellen, vanaf de jaren 70 kon men zich buiten laten zien met het glas in de hand. Op het terras kan men zich ontspannen en het verschaft je een mooi venster op de samenleving; men kan zich zonder gêne spiegelen aan de passanten – een doorsnee van de bevolking – in de wetenschap ook zelf te worden bekeken. Je bevindt je in gezelschap, zonder dat er al te veel interactie is. Het terras is de graadmeter voor gezelligheid geworden en laat vooral zien dat je geniet en dat je het goed hebt! En heb je geen zin in dit hele spektakel in de buitenlucht, dan zijn er bij Simonis & Buunk meer dan genoeg geschilderde terrasjes waar je in je fantasie plaats op kunt nemene om als passant in gedachten commentaar op de terrasgangers te leveren.